تدبر
تدبّر؛ اصطلاح ویژهای است که وحی قرآنی، آن را برای ژرفاندیشی در کل قرآن به کار برده است و کاربردی جز در قرآنشناسی ندارد. در تفاسیر،کلام و اخلاق از واژه تدبّر و مشتقات آن بسیار سخن گفتهاند، اما در مفهومشناسی آن و تفاوتش با تفاسیر مترادف، متوقف ماندهاند، درحالیکه کنارهگیری از فهم قرآن و عدم تدبر در آن موجب بیایمانی و دور شدن از منبع وحی الهی است.
مفهوم تدبر در قران
تدبیر در لغت به معنی بررسی عواقب و انجام امور، از ریشهی «دبر» به معنای عقب و پشت در برابر «قبل» به معنای جلو بوده و یکی از کلمات همخانوادهی آن، «تدبیر» است که به معنای انجام کار از روی فکر و اندیشه میباشد.(فیومی، 3/ 165) «تدبر» در اصطلاح قرآنی، تأمل در آیهای پس از آیهی دیگر، یا تأمل پس از تأمل در آن است و تنها راه فهم قرآن میباشد. بیان آیات و روایات، هیچ راه دیگری را برای نیل به این هدف والا به رسمیت نمیشناسد. در قرآن، چیزی همانند «تعقل در قرآن» یا «تفکر در قرآن» وارد و تجویز نشده، آنچه هست تنها تدبر در قرآن است. تدبر یا فهم قرآن به قرآن دارای مراتب مختلفی است که از فهم و شنات دقیق واژگان قرآن و اشتقاقها و تصریفهای واژگان آغاز میشود و تا فهم بطون بیپایان کلامالله مجید امتداد مییابد.
ضرورت تدبر در قرآن از منظر قرآن
«أفلا یتدبرون القرآن و او کان من عند غیرالله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا»(النساء 4/ 82)؛ آیا در قرآن تدبر نمیکنند و اگر از جانب غیر خدا بود در آن بسیار اختلاف مییافتند. این آیه تحریک و تشویقی به صورت استفهام است و معنای تدبر آن است که چیزی را بعد از چیز دیگر بگیریم و دو معنا دارد؛ یکی تأمل در یک آیه بعد از آیه دیگر، و یا تأمل و دقت بعد از دقت دیگر در آن. منظور عمده اولی است ولی احتمال دوم هم نفی نمیشود. و مراد آیه این است که مخالفین با دقت و تدبر در آیات قرآن و نیافتن اختلاف و تفاوت در بیانات آن به حقانیت قرآن پی میبرند. اگر آیات کنار هم گذاشته شوند چه مکی باشند و چه مدنی، چه محکم و چه متشابه، چه قدیم و چه جدید همه همدیگر را تصدیق میکنند و هر یک شاهد بر آن دیگری است. نه اختلاف تناقض وجود دارد، نه اینکه آیهای آیهی دیگر را نفی کند و نه اختلاف تدافع که با هم سازگار نباشند و نه اختلاف تفاوت به اینکه دو آیه از نظر تشابه بیان و یا متانت معنا و منظور مختلف باشند و یکی بیانی محکمتر از دیگری داشته باشد.
تدبر با من «عندالله» بودن قرآن نسبت مستقیم دارد اگر قرآن از ناحیه غیرخدا بود اختلاف بسیاری در آن دیده میشد، چون غیرخدا محکوم به طبیعت این عالم است و طبیعت این عالم بر حرکت و دگرگونی و تکامل است و تکامل لازمهاش تفاوت است. هر انسان متدبری که در قرآن نظر کند با شعور زنده فطری خود حکم میکند که صاحب این کلام از کسانی نیست که گذشت ایام و تحول و تکاملی که در سراسر عالم دستاندرکار هستند در او اثر بگذارد، بلکه او خدای واحد و قهار است.
تقلید
پیروی از دیگری بدون درخواست حجتو دلیل را تقلید میگویند. این نوع تقلید به دو دسته معقول و ناپسند تقسیم میشود. قران کریم به هر دو قسم اشاره دارد.
تقلید ناپسند
در قران از تقلید ناپسند با تعبیرهای مختلفی یاد شده است؛ مانند اقتدا و پیروی از نیاکان: «نَتَّبِعُ ما اَلفَینا عَلَیهِ ءاباءَنا»
تقلید معقول
ید به معنای مشهور یعنی پیروی افراد غیر متخصص از متخصصان نیز با تعابیری گوناگون در قران کریم آمده است؛ از جمله پیرویِ ناآگاه از عالم: «اِنّی قَد جاءَنی مِنَ العِلمِ ما لَم یَأتِکَ فَاتَّبِعنی»
نتیجه گیری
تدبّر؛ اصطلاح ویژهای است که وحی قرآنی، آن را برای ژرفاندیشی در کل قرآن به کار برده است. تدبر در اصطلاحات قرانی تامل در ایه ای پس از ایه ی دیگر است و تنها راه فهم قران می باشد. تدبر قران دارای مراتب مختلفی است که از فهم و شناخت دقیق واژگان است. با توجه به سوره نسا ایه82(أفلا یتدبرون القرآن و او کان من عند غیرالله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا) معنای تدبر ان است که چیزی را بعد چیزی بگیریم.تدبر با من «عندالله» بودن قرآن نسبت مستقیم دارد اگر قرآن از ناحیه غیرخدا بود اختلاف بسیاری در آن دیده میشد.پیروی بی دلیل از چیزی را تقلید میگویند که دو نوع است یکی ناپسند(پیروی ضعیفان از مستکبران : «فَقالَ الضُّعَفؤُا لِلَّذینَ استَکبَروا اِنّا کُنّا لَکُم تَبَعًا»)و یکی معقول(پرسش از اهل ذکر و اهل علم: «فَسَلوا اَهلَ الذِّکر اِن کُنتُم لا تَعلَمون»)
کلاس سواد رسانه ای...
ما را در سایت کلاس سواد رسانه ای دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : armansoltanolkotabi بازدید : 111 تاريخ : يکشنبه 1 دی 1398 ساعت: 17:49